Verzoening na 400 jaar!

Vanmorgen, 8 mei,  werd ik verrast door dagblad Trouw met de kop “Na 400 jaar verzoenen kerken zich”. Zonder na te denken wist ik meteen waar het over ging: de Remonstranten en de PKN. In 1619 werd de Synode van Dordrecht het eens over de zo genaamde Dordtse Leerregels. Met deze leerregels werden de Remonstranten in 1619 de kerk uitgezet.
En nu, 400 jaar later, ik citeer de krant: “krijgen de Remonstranten alsnog erkenning voor het leed dat hun destijds is aangedaan”. Ze krijgen geen excuus, de Remonstranten vroegen daar ook niet om. Aldus de verklaring van de scriba van de PKN.
Ik citeer weer de krant: “De remonstranten zelf hebben genoeg aan de erkenning dat er een keerzijde zat aan de Dordtse Synode, die dit jaar met een Ode aan de Synode wordt gevierd. Woordvoerder Röselaars van de Remonstrantse broederschap zegt: ‘de huidige vriendschap en vrede’ tussen de PKN en de Remonstranten te koesteren.”

De kerkscheuring van 1619?
De bijbel heeft uitleg van theologen nodig. Dat is nu zo en toen ook. Het begon de 16^e eeuw. Twee theologen Arminius en Gomarus waren het niet eens over de uitleg van de schrift. Gomarus was overtuigd van de predestinatie. Er gebeurt niets zonder de wil van God. Een ieder is zelfs voor zijn of haar geboorte voorbestemd. Tegen die al te grote predestinatie verzette Arminius zich. Hij vond dat de mens een keuze had om te geloven in God of niet. Daarmee zou de verlossing afhankelijk zijn van een vrije keuze. Arminius was op dat moment hoogleraar te Leiden, en prediker van de ‘vrijheid van geweten’. Je moest je geweten gebruiken. Beide predikers kregen een aanhang en dat leidde na verloop van tijd tot conflicten.  Na Arminius’ overlijden in 1610 stichtten zijn volgelingen de Remonstrantse broederschap. Niet met de bedoeling om een eigen kerk te stichten, maar om binnen de kerk ruimte te vragen voor Arminius’ gedachten.
Het conflict tussen de remonstranten en de contraremonstranten escaleerde.  Kerk en staat waren toen nog niet gescheiden. Staatsman van de Republiek der Verenigde Nederlanden,  Johan van Oldenbarnevelt, gaf opdracht om tot elkaar te komen. Zo begon in 1618 de Dordtse synode. Met het ontstaan van de Dordtse Leerregels in 1619 werd een burgeroorlog tussen de rekkelijken en de preciezen voorkomen. Van Oldenbarnenvelt was geen overtuigd aanhanger van Arminius maar vond wel dat in de kerk ruimte moest zijn voor verschillende opvattingen. Echter legerleider Prins Maurits van Oranje stond de Calvinistische leer van Gomarus voor. De tegenstelling tussen de opvatting van beide theologen is politiek geworden. Daarvan is Van Oldenbarnevelt slachtoffer geworden.  Hij werd 13 mei 1619 op het Binnenhof, voor de Ridderzaal, publiekelijk onthoofd.

Wat heeft de Dordtse synode ons gebracht?
Het mooiste is dat door de bemoeienis van deze synode de kern van de geloofsbelijdenis nu nog steeds door alle kleurrijke schakeringen van de kerk beleden wordt. Niet alleen binnen onze kerk maar ook daar buiten.
De destijds opgestelde leerregels, met de vijf artikelen tegen de Remonstranten zijn nu nog steeds uitgangspunt voor de leer. Dit past niet bij ons geloof en niet bij wat de bijbel ons leert.
De vijf thema’s van de Remonstranten voor hun geloof zijn: vrijheid, verdraagzaamheid, verantwoordelijkheid, vrede en vriendschap. PKN-scriba De Reuver ziet in deze thema’s een uitnodiging om samen verder te gaan. De eerste stap, verzoening, is gezet, en dat is heel mooi.

De Dordtse leerregels zijn opgesteld om mensen met elkaar te verzoenen. Nu blijkt dat diezelfde leerregels het tegendeel bewerkstelligen, is het tijd om terug naar de basis te gaan: de Bijbel.
Geloof laat zich niet dwingen door leerregels. Geloof heeft ruimte nodig om zich te ontwikkelen. Geef elkaar die ruimte. Over en weer. Heb elkaar lief. Zie 1 Johannes 3 : 11 t/m 24.

Adrie Both
8 en 9 mei 2019